Yapay zeka çağında kaybolan meslekler: Hangi işler tarih oluyor?

Teknolojik gelişmeler ve yeşil dönüşüm, küresel iş gücü piyasasında köklü değişimlere yol açıyor. Otomasyon, dijitalleşme ve sürdürülebilirlik temelli uygulamalar; geleneksel meslek dallarının önemli bir bölümünün yok olmasına veya dönüşmesine neden oluyor. Montaj işçiliğinden zanaatkarlığa, geleneksel çiftçilikten sarraflığa kadar birçok meslek, hızla değişen teknolojiye ayak uydurmak zorunda kalıyor.

Dünya Ekonomik Forumu’nun yayımladığı "2025 Mesleklerin Geleceği" raporuna göre, 2025 ile 2030 yılları arasında dünya genelinde yaklaşık 92 milyon iş kaybolacak, buna karşın 170 milyon yeni iş alanı doğacak. Küresel olarak işlerin %22’sinin ya tamamen ortadan kalkması ya da içerik açısından dönüşmesi bekleniyor.

Otomasyon ve yapay zekanın etkisiyle özellikle beyaz ve mavi yaka mesleklerde geri plana düşüş gözleniyor. Banka gişe görevlisi, müşteri temsilciliği, veri giriş uzmanı, muhasebeci ve kasiyer gibi roller, artık yapay zeka destekli sistemlerle ikame ediliyor. Üretim hatlarında çalışan montaj işçileri, paketleyiciler ve depo görevlileri ise robotik sistemler karşısında iş güvencesi sorunuyla karşı karşıya kalıyor.

Dijitalleşmenin etkisi sadece şehir merkezlerindeki ofislerle sınırlı değil. Akıllı tarım teknolojileri, geleneksel çiftçilik ve çobanlık mesleklerini tehdit ediyor. Otomatik sulama sistemleri, dronla verimlilik takibi gibi uygulamalar, kırsalda insan emeğine olan ihtiyacı azaltıyor. Zanaatkarlık da dijitalleşmenin baskısı altında. 3D yazıcılar, online satış platformları ve ucuz seri üretim yöntemleri; kitap tamirciliği, sarraflık, bakırcılık gibi el emeğine dayalı meslekleri rekabet dışına itiyor.

Dönüşümün etkilerini değerlendiren WEF İş Ücretleri ve İstihdam Oluşturma Başkanı Till Leopold, AA muhabirine yaptığı açıklamada şöyle konuştu:

“Dönüşümden etkilenen mesleklerin ‘modası geçti’ demek yerine, görev içeriklerinin hızla değiştiğini söylemek daha doğru olur. Özellikle yapay zekadaki son gelişmelerle birlikte artık grafik tasarım gibi daha yaratıcı alanlar da bu değişimden etkileniyor.”

Leopold, ayrıca finansal teknoloji mühendisleri, büyük veri uzmanları, siber güvenlik danışmanları ve yazılımcıların en hızlı büyüyen meslek grupları arasında yer aldığını belirtti.

Yeşil dönüşüm de iş gücü haritasını ciddi şekilde etkiliyor. İklim değişikliğiyle mücadele kapsamında, kömür ve petrol sektörlerinde istihdam düşerken, yenilenebilir enerji, çevre mühendisliği, elektrikli araç uzmanlığı gibi alanlara yönelim artıyor. Avustralya ve Almanya gibi ülkeler, kömür madenlerini kapatma planlarını devreye alırken bu sektörlerde çalışan binlerce işçi, yeniden istihdam programlarına katılıyor.

Demografik değişimler de iş dünyasını dönüştürüyor. Yaşlanan nüfusun etkisiyle hemşirelik, sosyal hizmetler, kişisel bakım, danışmanlık ve öğretmenlik gibi mesleklerde önemli artışlar bekleniyor. Leopold’a göre, “Tarım ve inşaat işçileri, teslimat şoförleri ve satış elemanları gibi pratik meslekler de önümüzdeki yıllarda yükselişte olacak.”

Ancak bu dönüşüm sadece ekonomik değil, aynı zamanda kültürel bir boyut da taşıyor. Meslekler, toplumsal hafızanın ve yaşam biçimlerinin taşıyıcısı olarak değerlendiriliyor. Bu nedenle, geleneksel işlerin yok olması, sadece ekonomik kayıp değil, aynı zamanda bir kültürün silinmesi anlamına da geliyor.

Leopold’un dikkat çektiği bir diğer önemli nokta ise iş gücünün geleceği için gerekli becerilerin değişmekte oluşu. Teknoloji okuryazarlığı, yazılım geliştirme, yapay zeka bilgisi gibi teknik becerilerin yanı sıra yaratıcılık, empati, problem çözme ve esneklik gibi insani becerilerin de öne çıktığını ifade ediyor.

“2030 yılına kadar herhangi bir meslekte kullanılan temel becerilerin %40’ı değişmiş olacak. Bugün üniversiteye başlayan biri, mezun olduğunda ilk iki yılı artık güncel olmayan bir eğitim almış olacak.”

Bu dönüşüm süreci, iş dünyasında yeni tartışmaları da beraberinde getiriyor. Özellikle genç çalışanların mesleki deneyimi nasıl kazanacağı ve ustalığın sonraki kuşaklara nasıl aktarılacağı, önümüzdeki yılların önemli gündem maddelerinden biri olacak.