Türkiye'nin 2024 su raporu: Kullanım arttı, tatlı su baskısı büyüyor

Türkiye İstatistik Kurumu, 2024 yılına ilişkin su ve atık su istatistiklerini yayımlayarak su yönetiminde gelinen noktayı gözler önüne serdi. Açıklanan verilere göre belediyeler, imalat sanayisi işletmeleri, termik santraller, organize sanayi bölgesi müdürlükleri, maden tesisleri ve köyler tarafından yıl boyunca toplam 20,3 milyar metreküp su çekildi. Bu miktarın yüzde 54,6'sı denizden sağlanırken, yüzde 45,4’ünü oluşturan tatlı su çekimi; yer altı suları, yüzey suları ve diğer iç kaynaklardan temin edildi. Özellikle denizden çekilen suyun yüzde 93,8’inin soğutma amacıyla kullanılması dikkat çekti.

Tatlı su kaynaklarından elde edilen suyun kullanım dağılımında belediyeler yüzde 81 ile ilk sırada yer aldı. Onu yüzde 7,3 ile imalat sanayisi, yüzde 5,8 ile maden işletmeleri ve OSB müdürlükleri, yüzde 4,3 ile köyler takip ederken termik santrallerin payı yüzde 1,6 olarak kaydedildi.

Açıklanan veriler sadece su çekimini değil, atıksu yönetimindeki tabloyu da ortaya koydu. Belediyeler ve diğer ilgili kurum ve işletmeler tarafından 2024 yılında 17,2 milyar metreküp atık su alıcı ortamlara deşarj edildi. Bu atık suyun yüzde 75,9’u denizlere, yüzde 19,5’i akarsulara bırakıldı. Denizlere boşaltılan suyun yüzde 80,1’inin soğutma suyu olması, özellikle enerji üretimi kaynaklı su kullanımının çevresel etkilerini gündeme taşıdı.

Atık suyun kullanım dağılımında termik santraller yüzde 50,2 ile en büyük payı oluşturdu. Belediyeler yüzde 31,9 ile ikinci sırada yer alırken, imalat sanayisi yüzde 13,8’lik paya sahip oldu. Soğutma suyu hariç tutulduğunda doğrudan alıcı ortamlara bırakılan atık suyun yüzde 78,3’ünün arıtıldığı bildirildi. Belediyeler, köyler, sanayi kuruluşları ve OSB’ler tarafından deşarj edilen atık suyun yüzde 60,9’u soğutma sularından, yüzde 39,1’i ise diğer atık su türlerinden oluştu.

Türkiye genelinde içme ve kullanma suyu hizmetlerinin kapsamı da raporda ayrıntılı şekilde yer aldı. 1401 belediyeden 1397’si içme-kullanma suyu şebekesi üzerinden hizmet verdi ve böylece belediye nüfusunun yüzde 98,8’i bu hizmetten yararlandı. Belediyeler tarafından çekilen 7,5 milyar metreküp suyun yüzde 39,8’i barajlardan, yüzde 29,8’i kuyulardan, yüzde 16,8’i kaynaklardan temin edildi. Bu suyun 4,4 milyar metreküplük kısmının arıtıldığı, arıtma işlemlerinin büyük bölümünün konvansiyonel arıtma yöntemleriyle yapıldığı belirtildi.

Kanalizasyon hizmetlerinde ise 1379 belediyenin şebeke üzerinden hizmet verdiği ve bunun toplam belediye nüfusunun yüzde 92,8’ine karşılık geldiği aktarıldı. Şebekeden deşarj edilen 5,8 milyar metreküp atık suyun 4,9 milyar metreküplük kısmı arıtma tesislerinde işlem gördü. Arıtma yöntemlerinde gelişmiş arıtma yüzde 53,8 ile ilk sırada yer alırken biyolojik ve fiziksel arıtma da önemli bir paya sahip oldu. Belediyelerde arıtılan atık suyun yalnızca yüzde 1,3’ü tarımsal sulama ve sanayi gibi alanlarda yeniden değerlendirildi.

Raporda su kullanım alışkanlıkları da şehir ölçeğinde detaylandırıldı. Belediyeler tarafından içme ve kullanma suyu şebekesine çekilen kişi başı günlük ortalama su miktarı 255 litre olarak hesaplandı. Büyükşehirlerde ise bu miktar İstanbul’da 203 litre, Ankara’da 270 litre, İzmir’de 215 litre olarak belirlendi. Atık su tarafında ise kişi başı günlük ortalama değer 210 litre olurken İstanbul 291 litre ile en yüksek kullanım oranına sahip şehir olarak öne çıktı.