Telmih Nedir?
Telmih ne demek örnek? Telmih olduğunu nasıl anlarız? Telmih ne demek Osmanlıca? Leyla ile Mecnun telmih mi?
Telmih Nedir ve Örnekleri Nelerdir?
Telmih, bir edebî sanat türüdür ve kısaca hatırlatma sanatı anlamına gelir.
Tanım: Bir metin (şiir, nesir vb.) içinde, söz arasında, herkesçe bilinen bir olaya, tarihten veya mitolojiden ünlü bir kişiye, bir kıssaya, bir âyete, bir hadise, bir vecizeye veya bir atasözüne kısaca işaret edip onu okuyucuya/dinleyiciye hatırlatma sanatıdır.
Telmihin amacı, gönderme yapılan olay ya da kişi hakkında uzun uzadıya açıklama yapmadan, birkaç kelimeyle derin bir anlam ve çağrışım zenginliği katmaktır. Bu nedenle, hem şairin/yazarın hem de okuyucunun/dinleyicinin ortak kültürel birikime sahip olmasını gerektirir.
Örnekler:
Telmih Olduğunu Nasıl Anlarız?
Bir metinde telmih olduğunu anlamanın en temel yolu, dizede veya cümlede geçen bir isim, olay, yer adı veya kavramın, eserin bağlamıyla doğrudan ilişkili olmayan, fakat herkesçe bilinen başka bir hikâyeyi, tarihî olayı, mitolojik figürü veya dinî kıssayı akla getirmesidir.
İpuçları:
- Kısa ve Özet Gönderme: Olayın ya da kişinin uzun uzadıya anlatılması yerine, sadece bir veya iki kelimeyle anılması (Ferhat, Mecnun, Kızıldeniz, Âdem, Bedir vb.) telmih olduğunu gösterir.
- Ortak Bilgiye Dayanması: Hatırlatılan olayın okuyucular tarafından bilinmesi gerekir. Bilinmeyen bir şeye yapılan gönderme, telmih sanatını işlevsiz kılar.
- Çağrışım Gücü: Sözcük, sadece kendi anlamını değil, arkasındaki o meşhur hikâyenin, trajedinin, aşkın, kahramanlığın veya dinî/tarihî önemin tümünü çağrıştırmalıdır.
Telmih Ne Demek Osmanlıca?
Telmih kelimesi, zaten Arapça kökenli bir sözcüktür ve Osmanlı Türkçesi'nde de aynı anlamda kullanılmıştır.
- Arapça Köken: Sözlük anlamı olarak "göz ucuyla bakmak" veya "parlayıp görünmek" anlamına gelen lemh kökünden türemiştir.
- Osmanlıca/Edebî Anlam: "Hatırlatma", "anımsatma" veya "göz ucuyla işaret etme" anlamlarını taşır.
- Yazılışı: Osmanlı alfabesiyle (Arap harfleriyle) genellikle تلميح şeklinde yazılırdı.
Leyla ile Mecnun Telmih mi?
Evet, kesinlikle telmih konusudur.
- Leyla ve Mecnun, edebiyatımızda (özellikle Divan ve Halk edebiyatlarında) en sık kullanılan ve en güçlü çağrışımlara sahip efsanevi aşık karakterlerdir.
- Bir şairin dizesinde sadece "Leyla" veya "Mecnun" kelimesini anması, okuyucuya direkt olarak onların büyük aşk hikâyesini, Mecnun'un çöllerdeki ıstırabını ve Leyla'ya olan kavuşulamaz aşkını hatırlatır. Bu hatırlatma eylemi de doğrudan telmih sanatıdır.
Örnek:
"Leyla gelin oldu, Mecnun mezarda, / Bir susuz yolcu yok şimdi dağlarda."
Bu dizelerde geçen "Leyla" ve "Mecnun" isimleri, bu ünlü aşk kıssasına yapılan açık bir telmihtir.
Bakmadan Geçme
