Patnos'ta yüzyılların geleneği: Kuma gömülen küp peyniri sofraları süslüyor

Ağrı’nın Patnos ilçesinde asırlardır devam eden bir gelenek, günümüzde de canlılığını koruyor. Aşağı Göçmez köyünde yaşayanlar, kuşaktan kuşağa aktarılan yöntemle yaptıkları “küp peyniri”ni kumun altına gömerek olgunlaştırıyor. Bu sayede hem dayanıklılığı artıyor hem de lezzeti uzun süre korunuyor.

Köy halkı, yaz aylarında kendi besledikleri koyunlardan sağdıkları sütleri işleyerek peynir hazırlıyor. Elde edilen peynirler, plastik bidonlara dolduruluyor ve mahzenlerde kumla kaplı özel alanlara gömülüyor. Bu yöntem, peynirin üç ila altı ay içinde olgunlaşmasını sağlıyor. Kış gelene kadar kumda bekleyen peynirler, hem köy halkının sofralarını süslüyor hem de köy dışından gelen talepler doğrultusunda satışa sunuluyor.

Geleneksel yöntemle hazırlanan küp peyniri, yalnızca birkaç aylık bekleme süreciyle değil, uzun vadeli dayanıklılığıyla da dikkat çekiyor. Kum içerisinde saklanan peynirler üç yıla kadar bozulmadan muhafaza edilebiliyor. Köyde özellikle kadınlar, talepler doğrultusunda hazırladıkları peynirleri satışa çıkarıyor. Siparişler genellikle aylar öncesinden alınıyor ve ürünler 250 ila 300 lira arasında değişen fiyatlarla alıcı buluyor. Daha yağlı olan özel peynir çeşitleri ise daha yüksek bir fiyatla satılıyor.

Peynir yapımının inceliklerini anlatan Serap Altay, bu yöntemin hem ekonomik hem de sağlıklı olduğunu vurguluyor. Altay, peyniri kış hazırlığı için yaptıklarını ve kumun peynirin dayanıklılığını artırdığını belirterek şunları söylüyor:
“Peynirin suyunu aldıktan sonra bozulmasını önlemek için kum veya kül içine gömüyoruz. Kum, serin bir ortam sağlayarak peynirin yapısını koruyor. Bazen kül de kullanıyoruz; kül hava geçirmediği için peynir çok uzun süre bozulmadan kalabiliyor. Üç ila altı ayda olgunlaşıyor ve bu aşamadan sonra iki ila üç yıl boyunca tüketilebiliyor. Kaymak ve yağ ekleyerek hazırladığımız yağlı peynir ise bambaşka bir tat sunuyor. Köyümüzde bu peynire ‘kuru peynir’ diyoruz.”

Köylüler, kendi ihtiyaçları dışında kalan küp peynirlerini satıyor ve özellikle bayram gibi özel günler için sipariş alıyor. Altay, peynirin tamamen doğal olduğuna dikkat çekerek, üretimde sadece köyde otlayan hayvanların sütünü kullandıklarını ifade ediyor. Ayrıca bu peynirin kıştan yaza kadar güvenle saklanabildiğini, hatta özel günlerde hediye olarak tercih edildiğini belirtiyor. Siparişlerin genellikle bayramdan sonraya teslim edildiğini söyleyen Altay, sözlerini şöyle tamamlıyor:
“Kendi hayvanlarımızdan sağdığımız sütle üretiyoruz; katkı maddesi yok. Tamamen doğal yöntemlerle hazırlıyoruz. Bu yüzden hem lezzeti hem de dayanıklılığı ile gönül rahatlığıyla tüketilebiliyor.”

Aşağı Göçmez köyünde nesilden nesile aktarılan bu yöntem, hem geleneksel tatları yaşatıyor hem de bölge ekonomisine katkı sağlıyor.