Osmanlı Kışlası Kalıntıları Eski Van Şehri Kazılarında Gün Yüzüne Çıktı

Başta Urartular olmak üzere Ahlatşahlar, Eyyubiler, İlhanlılar, Anadolu Selçuklu, Akkoyunlular ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerinde yerleşim yeri olarak kullanılan Van Kalesi'nin güneyindeki Eski Van Şehri'nde kazı yapılıyor.

Kültür ve Turizm Bakanlığı izniyle Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülsen Baş Terzioğlu'nun başkanlığında 2022'de başlatılan kazılarda, aralarında sanat tarihçi, tarihçi ve arkeologların bulunduğu 20 kişilik uzman ekip görev yapıyor.

Bu yıl şehrin güneybatısında yoğunlaştırılan çalışmalarda Osmanlı döneminde inşa edilen ve yaklaşık 150 yıllık tarihe sahip "Osmanlı kışlası" izine rastlandı.

Alanda bronz sikkeler, mermi kovanları, tütün lüleleri, sırlı-sırsız Osmanlı seramikleri, farklı nitelikte metal eşyalar, gülle parçaları ile yanmış evrak parçaları bulundu.

Yürütülen çalışmalarla tarihi yapıların tüm yönleriyle ayağa kaldırılarak turizme kazandırılmasının planlandığı alanda Ulu Cami, Kızıl Minare, Abbasağa Camisi, Hüsrev Paşa Hanı, Çifte Hamam, Miri Ambarı, 2 kilise ve sarnıç restore ediliyor.

"Çalışmamızı Osmanlı kışlasına yoğunlaştırdık"
Prof. Dr. Terzioğlu, AA muhabirine, Urartu döneminden Osmanlı'nın son dönemine kadar önemli bir yerleşim yeri olarak kullanılan Eski Van Şehri'nin 450 bin metrekarelik bir alanı kapsadığını söyledi.

Van'da Osmanlı ve Selçuklu dönemine ait ayakta kalan az sayıda yapının olduğunu belirten Terzioğlu, bunun da büyük oranda 1896-1897 Ermeni ayaklanmaları ve Rus işgali nedeniyle şehrin tahrip edilmesinden kaynaklandığını ifade etti.

Üç yıldır yürüttükleri kazı çalışmalarında kentin geçmişine dair önemli bulgulara ulaştıklarını anlatan Terzioğlu, şunları kaydetti:

"Kanuni Sultan Süleyman, Van'ı 1548'de fethettikten sonra burada önemli bir imar faaliyeti sürdürülmüş. Kentin bugüne ulaşan fiziki dokusunda Osmanlı'nın çok etkili olduğunu söyleyebiliriz. Osmanlı'nın son dönemlerine doğru burada bazı askeri ve kamu yapılarının inşa edildiğini görüyoruz. Bu yılki çalışmamızı kentin güneybatısında yer alan Osmanlı kışlasına yoğunlaştırdık. Arşiv belgelerinde 1861-1876 yıllarında hüküm süren Sultan Abdülaziz'in askeri anlamda bazı reformlara giriştiği görülüyor. Hem donanmayı hem kara ordularını güçlendirmeye çalışıyor. Bu kapsamda Osmanlı'nın farklı bölgelerinde büyük boyutlarda kışlalar inşa ediliyor. Van da bu bölgelerden biri. Kenti 18. ve 19. yüzyılda belgeleyen görsellerden şehrin neredeyse 10 bin metrekarelik bir alanını kaplayacak şekilde devasa boyutlarda bir kışlanın varlığını biliyorduk. Sultan İkinci Abdülhamid'in Osmanlı coğrafyasındaki tarihi yapıları fotoğraflamaya çalıştığı bir albüm çalışması var. Bu albümde de kışlanın bazı net fotoğrafları var."

"Kışla kapısına işaret eden bazı bulgulara rastladık"
Tüm bu verilere dayanarak Eski Van Şehri'nin güneybatı burçlarına bitişik alanda çalışmaları yoğunlaştırdıklarını ifade eden Terzioğlu, "Kazı çalışmalarında yaklaşık 40 santimetre derinliğe inildiğinde 35 santimetre yüksekliğinde taş örgülü duvarların sınırlandırdığı bazı mekanlarla karşılaştık. Çalışmamızı biraz ilerlettikten sonra Hüsrevpaşa Külliyesi'ne yakın bir noktada yoğunlaştığımızda daha düzgün kesme taş örgülü duvarların sınırlandırdığı ve kışla kapısına işaret eden bazı bulgulara rastladık. Çalışmalarımızın ilerleyen döneminde Osmanlı'nın burada inşa ettiği büyük boyuttaki kışlanın hem planını hem mimarisini hem de kullanılan askeri teçhizatını biraz daha net biçimde ortaya koyacağız." diye konuştu.

Kazılarda bronz sikkeler, mermi kovanları, tütün lüleleri, sırlı-sırsız Osmanlı seramikleri, farklı nitelikte metal eşyalar, gülle ve şarapneller, yanmış evrak parçaları ortaya çıkardıklarını belirten Terzioğlu, "Tasnifleri yapılarak bakım onarım ve kayıt işlemlerine tabi tutulacak eserleri daha sonra Van Müze Müdürlüğüne teslim ediyoruz. Bunlar çok önemli veriler." dedi.