Keledoş Nedir, Nasıl Yapılır? Keledoş Yemeği Malzemeleri ve Tarifi!

Keledoş: Doğu Anadolu’nun Asırlık Lezzeti

Doğu Anadolu’nun bereketli topraklarından sofralara uzanan keledoş, hem lezzeti hem de kültürel mirasıyla dikkat çeken bir yemek. Peki, bu eşsiz lezzet neler içeriyor, kökeni nereye dayanıyor ve hangi otlarla hazırlanıyor? İşte keledoşun hikayesi…

Keledoşun İçinde Ne Var?

Keledoş, zengin içeriğiyle hem doyurucu hem de besleyici bir yemek olarak biliniyor. Geleneksel tarifte kullanılan temel malzemeler şunlar:

• Aşurelik buğday (dövme): Yemeğin ana bileşeni, keledoşa karakteristik dokusunu veren tahıl.

• Nohut: Protein açısından zengin, yemeğe dolgunluk katan bir bakliyat.

• Yeşil mercimek: Hafif tatlı bir aroma ve besleyici özellik katar.

• Kuzu veya dana eti: Genellikle kuşbaşı doğranmış et, yemeğe derin bir lezzet veriyor.

• Kurut: Çökeleğin güneşte kurutulmasıyla elde edilen bu yöresel malzeme, keledoşa kremsi bir kıvam ve hafif ekşimsi bir tat katıyor. Alternatif olarak süzme yoğurt da kullanılabiliyor.

• Akpancar (yöresel ot): Ağrı ve çevresinde yaygın olan bu dağ otu, yemeğin olmazsa olmazı. Taze veya kurutulmuş olarak ekleniyor.

• Soğan ve sarımsak: Lezzeti tamamlayan temel sebzeler.

• Tereyağı: Yemeğin üzerine gezdirilen kızdırılmış tereyağı, keledoşun imza dokunuşu.

• Baharatlar: Pul biber, karabiber, yenibahar ve kaya tuzu gibi baharatlar, yemeğin aromasını zenginleştiriyor.

• Patates (opsiyonel): Bazı tariflerde patates de eklenerek daha doyurucu bir kıvam elde ediliyor.

Bakliyatlar ayrı ayrı haşlanıyor, ardından et ve otlarla birleştirilerek uzun süre pişiriliyor. Son dokunuş olarak, tereyağında kavrulan pul biber ve salça sosuyla servis ediliyor. Bu karmaşık ama uyumlu bileşenler, keledoşu hem lezzetli hem de besleyici kılıyor.

Keledoş Kürt Yemeği mi?

Keledoş, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde, özellikle Van, Ağrı, Bitlis ve Muş gibi illerde sıkça tüketilen bir yemek. Kürt mutfağında önemli bir yere sahip olsa da, keledoşun kökeni konusunda farklı görüşler mevcut. Bazı kaynaklar, yemeğin Kürt toplumuyla özdeşleştiğini ve Serhad-Behdînan bölgesine ait olduğunu belirtirken, diğerleri keledoşun daha geniş bir coğrafyada, farklı kültürlerin etkisiyle şekillendiğini savunuyor. Örneğin, yemeğin Ermeni kökenli olabileceği, “galajash” (karışım yemeği) kelimesinden türediği öne sürülüyor. Ancak Ağrı keledoşu, kendine özgü bir lezzettir. Bu nedenle keledoş, Kürt mutfağının bir parçası olsa da, aynı zamanda Doğu Anadolu’nun ortak kültürel mirası olarak kabul ediliyor.

Keledoş Hangi Otla Yapılır?

Keledoşun en ayırt edici malzemelerinden biri, yörede “akpancar” ya da “heliz” olarak bilinen dağ otu. İlkbaharda Ağrı ve çevresindeki yaylalardan toplanan bu ot, taze veya kurutulmuş olarak kullanılıyor. Akpancarın hafif buruk tadı, yemeğe eşsiz bir aroma katıyor. Ancak bu otun bulunmadığı bölgelerde, pazı veya ıspanak gibi alternatif yeşillikler kullanılabiliyor. Geleneksel tariflerde akpancar, keledoşun ruhunu oluşturan temel bileşenlerden biri olarak öne çıkıyor.

Keledoş Hangi Ülkeye Ait?

Keledoş, öncelikle Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’ne özgü bir yemek. Van, Ağrı, Bitlis ve Muş gibi illerde yaygın olsa da, özellikle Ağrı mutfağıyla özdeşleşmiştir. Bununla birlikte, yemeğin benzer versiyonları İran, Ermenistan ve Azerbaycan gibi komşu ülkelerde “kalehjoosh” ya da “kyalagyosh” adıyla biliniyor. Bu benzerlik, yemeğin İpek Yolu üzerindeki kültürel etkileşimlerden doğduğunu gösteriyor. Yine de keledoşun en özgün hali, Türkiye’de, özellikle Van’da hazırlanan tarifiyle tanınıyor.

Keledoşun Hikayesi ve Kültürel Önemi

Keledoş, sadece bir yemek değil, aynı zamanda bir kültür mirası. Özellikle kalabalık sofralarda, düğün, bayram ve özel günlerde hazırlanıyor. Zahmetli yapım süreci, komşuların ve ailelerin bir araya gelerek imece usulü yemek hazırlamasını teşvik ediyor. 

Ağrı Usulü Keledoş Tarifi

Malzemeler (5 Kişilik)

• 1 su bardağı aşurelik buğday (dövme)

• 1 su bardağı nohut

• 1/2 su bardağı yeşil mercimek

• 400 gram kuşbaşı kuzu veya dana eti

• 2 su bardağı kurut (veya süzme yoğurt)

• 2 avuç akpancar otu (veya pazı)

• 1 büyük soğan

• 2 diş sarımsak

• 3 yemek kaşığı tereyağı

• 1 yemek kaşığı salça

• Pul biber, karabiber, yenibahar, kaya tuzu (damak zevkine göre)

Yapılışı

1. Bakliyatları hazırlayın: Buğday ve nohutu bir gece önceden suda bekletin. Ertesi gün ayrı tencerelerde haşlayın. Yeşil mercimeği de ayrı haşlayın ve süzün.

2. Eti haşlayın: Kuşbaşı eti bir tencerede, üzerini geçecek kadar suyla 15-20 dakika haşlayın. Suyunu süzmeden kenara alın.

3. Sebzeleri kavurun: Derin bir tencerede 2 yemek kaşığı tereyağını eritin. Yemeklik doğranmış soğan ve sarımsağı soteleyin.

4. Malzemeleri birleştirin: Haşlanmış et ve suyunu tencereye ekleyin. Ardından haşlanmış buğday, nohut, mercimek ve doğranmış akpancar otunu ilave edin. Tuz ve baharatları ekleyip karıştırın.

5. Kurut ekleyin: Kurutu (veya süzme yoğurdu) bir kasede çırpın, yemeğin suyundan bir kepçe ekleyerek ılıtın ve tencereye yavaşça ekleyin. 5-10 dakika karıştırarak pişirin.

6. Sos hazırlayın: Küçük bir tavada 1 yemek kaşığı tereyağını eritin, salça ve pul biberi kavurun. Bu sosu yemeğin üzerine gezdirin.

7. Servis: Sıcak olarak lavaş veya taze ekmekle servis edin. Afiyet olsun!

Püf Noktaları

• Akpancar otu bulamazsanız, pazı veya ıspanak kullanabilirsiniz.

• Bakliyatları ayrı haşlamak, yemeğin kıvamını daha iyi tutar.

• Etleri önceden kavurursanız, daha lezzetli bir sonuç elde edersiniz.