Kayıt dışı ekonomiyle mücadelede yeni yapı

Hazine ve Maliye Bakanlığının kayıt dışı ekonomiyle mücadelede daha etkin bir yapı oluşturmak amacıyla teşkilat yapısında değişikliğe gidildi. Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Bakanlığa bağlı Risk Analizi Genel Müdürlüğü, Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) bünyesine alındı. Yapılan düzenlemeyle, risk analizi faaliyetlerinin tek merkezden yürütülmesi ve bu alanda kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi amaçlanıyor.

Kararnameye göre, Risk Analizi Genel Müdürlüğünün bugüne kadar yürüttüğü görevler Gelir İdaresi Başkanlığına devredilecek. Bu kapsamda, Başkanlık bünyesinde bir başkan yardımcısı da münhasıran risk analizi ve kayıt dışı ekonomiyle mücadele çalışmalarından sorumlu olacak. Böylece, risk analizine ilişkin süreçlerin daha hızlı ve koordineli bir şekilde yürütülmesi hedefleniyor.

Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde risk analizi faaliyetleri, Başkanlığın 2005 yılında kurulmasıyla birlikte başlamış, daha sonra Vergi Denetim Kurulunun oluşturulmasıyla bu alandaki çalışmalar bu kurula devredilmişti. İlerleyen süreçte risk analizi faaliyetleri yeniden GİB görevleri arasına dahil edilmiş, 2020 yılında ise Risk Analizi Genel Müdürlüğü kurulmuştu. Genel Müdürlük, vergi kayıp ve kaçağı ile kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin araştırılması, bu faaliyetlerin önlenmesine yönelik risk analizi ve değerlendirme çalışmalarının yürütülmesi görevini üstlenmişti.

Risk Analizi Genel Müdürlüğü, kuruluşundan bu yana ileri teknoloji analiz araçlarının kullanılması ve yapay zeka algoritmalarıyla desteklenen bir altyapının oluşturulmasına yönelik çalışmalar yürüttü. Bu kapsamda geliştirilen Risk Analizi Değerlendirme ve Araştırma (RADAR) Sistemi ile farklı veri kaynaklarının tek bir platform üzerinden analiz edilmesi sağlandı. Sistem sayesinde, vergiye uyum risklerinin tespiti ve kayıt dışı faaliyetlerin belirlenmesine yönelik kapsamlı analizler yapılabildi.

Gelir İdaresi Başkanlığı ise ülke geneline yayılan teşkilat yapısı, güçlü bilişim altyapısı ve geniş veri tabanı ile kayıt dışı ekonomiyle mücadelede önemli bir kapasiteye sahip bulunuyor. Başkanlık, mükelleflerden alınan beyan ve bildirimlerin yanı sıra tapu, noter, sicil kayıtları, banka işlemleri, e-ticaret platformları ve ilan siteleri gibi pek çok kaynaktan vergisel işlemlere ilişkin anlık ve sürekli veri temin ederek güçlü bir veri ambarı oluşturdu. Bu veri altyapısının risk analizi faaliyetleriyle daha etkin şekilde kullanılması hedefleniyor.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, konuya ilişkin değerlendirmesinde, Bakanlığın kurumsal kapasitesinin daha güçlü hale getirilmesi amacıyla bu düzenlemenin hayata geçirildiğini belirtti. Şimşek, “Risk analizi konusunda faaliyet gösteren Risk Analizi Genel Müdürlüğü ile Gelir İdaresi Başkanlığı'mızın güçlerini birleştiriyoruz. Böylece risk analizi konusunda hedeflediğimiz uzmanlaşmaya ulaşacak ve veri işleme kabiliyetimizi en üst seviyeye çıkaracağız. Yeni yapıyla birlikte büyük veri ve iş zekası uygulamalarıyla desteklenmiş, veri madenciliğine dayanan etkin bir risk ve uyum analiz sistemi kurulacak.” ifadelerini kullandı.

Şimşek, aynı alanda görev yapan iki ayrı birim yerine tek bir yapı altında faaliyetin sürdürülmesinin kamu kaynaklarının daha etkin kullanılmasına da katkı sağlayacağını vurguladı. Ayrıca, risk analiziyle yapılan tespitler doğrultusunda daha hızlı aksiyon alınabilmesi için inceleme ve değerlendirme süreçlerinin Gelir İdaresi bünyesinde sonuçlandırılmasına yönelik çalışmaların sürdüğünü kaydetti.

Yapılan düzenlemenin, kayıt dışı ekonomiyle mücadelede hem tespit hem de uygulama aşamalarında daha güçlü ve hızlı bir mekanizma oluşturması bekleniyor.