Kayaçların parçalanmasına neden olan dış faktörler nelerdir?
Kayaçların parçalanmasında etkili olan dış faktörler nelerdir? Kayaçların parçalanmasına neden olan 4 şey nelerdir? Kayaçlar hangi dış faktörlerle parçalanır? Kayaçların dış etmenlerle parçalanması ile ne oluşur?
Kayaçların Parçalanması: Dış Faktörler Nelerdir?
Kayaçların parçalanması, dış kuvvetler olarak bilinen çeşitli doğal etkenler sonucunda gerçekleşir. Bu süreç, kayaçların fiziksel ve kimyasal olarak daha küçük parçalara ayrılmasını sağlar. Bu parçalanma, jeomorfolojik şekillerin oluşumunda ve toprak oluşumunda hayati bir rol oynar.
Kayaçların parçalanmasına neden olan başlıca dış faktörler şunlardır:
- Sıcaklık Değişimi: Özellikle çöl gibi gündüz ve gece sıcaklık farklarının yüksek olduğu bölgelerde etkilidir. Gündüz genleşen, gece ise büzülen kayaçlar zamanla yorulur ve çatlar. Bu durum, kayaçların fiziksel olarak ufalanmasına yol açar.
- Su: Su, hem fiziksel hem de kimyasal olarak kayaçları parçalar.
- Fiziksel Etki: Suyun kaya çatlaklarına sızması ve donarak genişlemesi (hacminin yaklaşık %9'u kadar artar) sonucu kayaçları patlatır.
- Kimyasal Etki: Yağmur suyu ve yeraltı suları, kayaçlardaki mineralleri çözerek onların kimyasal yapısını bozar ve erimesine neden olur. Özellikle kireçtaşı gibi kayaçlarda bu etki belirgindir.
- Rüzgar: Özellikle kurak bölgelerde, rüzgarın taşıdığı kum ve toz tanecikleri, bir zımpara gibi kayaçlara çarparak aşınmalarına yol açar. Bu süreç, "rüzgar erozyonu" olarak bilinir.
- Canlılar (Biyolojik Etkiler): Bitki kökleri, kaya çatlaklarına girerek büyür ve kayaçları parçalar. Ayrıca likenler ve yosunlar gibi organizmalar da salgıladıkları kimyasallar aracılığıyla kayaçların kimyasal yapısını bozabilir. Hayvanların kazma faaliyetleri de kayaçların parçalanmasına katkıda bulunur.
Kayaçların dış etmenlerle parçalanması sonucu, daha küçük boyutlu kayaç parçacıkları, kum, kil ve silt gibi sedimanlar (tortullar) oluşur. Bu sedimanlar daha sonra rüzgar, su ve buzullarla taşınarak birikir ve zamanla birleşerek tortul kayaçları meydana getirir.
Bakmadan Geçme
