Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Ne Demek?
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), Türk Ceza Yargılaması Hukuku'nda sanığa verilen cezanın belirli şartlar altında açıklanmaması ve bu süre zarfında sanığın belirli yükümlülüklere uyması halinde cezanın ortadan kaldırılmasını öngören önemli bir kurumdur. Basitçe anlatmak gerekirse, mahkeme bir hüküm (ceza) verir, ancak bu hükmü hemen açıklamaz (uygulamaz).
Neden Uygulanır?
HAGB'nin temel amacı, özellikle ilk kez suç işleyen ve suça karışmasıyla pişmanlık duyan kişilerin tekrar suç işlemelerini engellemek, onları topluma yeniden kazandırmak ve cezaevine girme olasılıklarını azaltmaktır. Bu sayede, kişinin siciline işleyecek bir ceza kaydı oluşmaz ve bu durum, kişinin gelecekteki yaşamı, iş bulması gibi konularda olumsuz etkilenmesinin önüne geçilir.
Şartları Nelerdir?
HAGB kararı verilebilmesi için Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ve ilgili diğer yasalarda belirtilen bazı şartların bir arada bulunması gerekir:
- Verilen Cezanın Sınırı: Sanığa verilen cezanın 2 yıl veya daha az süreli hapis cezası veya adli para cezası olması gerekir. Bu ceza miktarı, HAGB için en temel şartlardan biridir.
- Daha Önce Kasıtlı Suç İşlememiş Olmak: Sanığın daha önce kasten işlediği bir suçtan dolayı hapis cezasına mahkum edilmemiş olması şartı aranır. Taksirli suçlar (örneğin trafik kazası sonucu yaralama) bu kapsamda değerlendirilmez.
- Duruşmadaki Tutum ve Davranış: Mahkeme, sanığın duruşmadaki tutum ve davranışlarından dolayı pişmanlık duyduğuna dair kanaat edinmelidir.
- Zararın Giderilmesi: Suçun işlenmesiyle mağdurun uğradığı zararın aynen iade, eski hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi gerekir. Bu şart, özellikle maddi zararla sonuçlanan suçlarda önem taşır.
- HAGB'yi Kabul Etme: Sanığın hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını kabul etmesi gerekir. Sanık, bu kararı kabul etmezse, mahkeme doğrudan hükmü açıklar.
Süreç Nasıl İşler?
- Hüküm Kurulur: Mahkeme, sanığın suçlu olduğuna kanaat getirir ve bir ceza belirler.
- HAGB Kararı Verilir: Belirlenen ceza, yasal sınırlara uygunsa ve diğer şartlar da mevcutsa, mahkeme hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verir.
- Denetim Süresi: HAGB kararı ile birlikte sanık hakkında 5 yıllık bir denetim süresi başlar. Bu süre içinde sanık, mahkemenin belirleyebileceği yükümlülüklere uymak zorundadır. Bu yükümlülükler; belirli yerlere gitmekten yasaklanma, belirli meslek veya sanatları icra etmekten yasaklanma, bir eğitim programına katılma, bir denetimli serbestlik müdürlüğünün denetiminde olma gibi çeşitli şekillerde olabilir.
- Dava Düşer: Eğer denetim süresi içinde sanık, kasıtlı bir suç işlemez ve mahkemenin belirlediği yükümlülüklere uygun hareket ederse, denetim süresinin sonunda dava düşer ve hüküm bütün sonuçlarıyla ortadan kalkar. Bu durumda, kişi hakkında verilen ceza adli sicil kaydına da işlenmez.
- Hükmün Açıklanması: Eğer sanık, denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlerse veya mahkemenin belirlediği yükümlülüklere uymazsa, geri bırakılan hüküm açıklanır. Bu durumda, mahkeme tarafından daha önce belirlenen ceza, aynen infaz edilir ve adli sicil kaydına işlenir.
HAGB'nin Önemi
HAGB, hem sanık hem de adalet sistemi açısından önemli faydalar sunar:
- Rehabilitasyon: Özellikle ilk kez suç işleyen kişilerin topluma kazandırılmasına yardımcı olur.
- Ceza İnfaz Kurumlarının Yükünün Azalması: Düşük seviyeli suçlarda infazın önüne geçerek cezaevlerinin yükünü azaltır.
- Sicil Temizliği: Kişinin adli sicilinde olumsuz bir kaydın oluşmasını engeller, bu da kişinin sosyal ve profesyonel hayatını olumlu etkiler.
- Mağduriyetin Giderilmesi: Mağdurun zararının giderilmesini teşvik eder.
HAGB, suç ve ceza dengesini gözeterek, adaletin sağlandığı ve suçlunun rehabilite edildiği bir denge unsuru olarak Türk hukuk sisteminde önemli bir yer tutar.
Bakmadan Geçme
