Hakkari'nin Depreme En Dayanıklı Bölgeleri Hangisi?

Hakkari’nin Coğrafi Konumu ve Deprem Gerçeği

Hakkari, Türkiye’nin en doğusunda yer alan ve dağlık coğrafyasıyla dikkat çeken bir ildir. Şehir, Bitlis-Zagros Bindirme Kuşağı üzerinde bulunduğu için yüksek sismik risk taşıyan bölgelerden biridir. Bu fay hattı, hem Hakkari’nin hem de çevre illerin jeolojik yapısını doğrudan etkiler. Ancak şehir genelinde risk seviyesi her yerde aynı değildir. Farklı zemin türleri, topoğrafik özellikler ve yapı kalitesi, bazı bölgelerin diğerlerine göre daha dayanıklı olmasını sağlar.

Şehrin büyük kısmı dağlık arazilerden oluştuğu için, yerleşim alanları genellikle vadiler ve yamaçlar arasında konumlanmıştır. Bu durum, zemin yapısında büyük farklılıklar doğurur. Özellikle kaya zeminli bölgeler, deprem sırasında enerjiyi daha iyi sönümleyerek sarsıntının etkisini azaltır. Bu nedenle Hakkari’nin yüksek kesimlerinde yer alan mahalleler, depreme karşı daha avantajlı kabul edilmektedir.

Zemin Yapısının Depreme Etkisi ve Dayanıklılık Farkı

Deprem güvenliğini belirleyen en önemli faktörlerden biri zeminin jeolojik yapısıdır. Hakkari’de şehir merkezine yakın alanların bir kısmı alüvyon dolgulu topraklardan oluşurken, çevresindeki yüksek kesimler daha çok sert kaya tabakalarına sahiptir. Alüvyon zeminler, deprem dalgalarını büyüterek yapıların daha fazla sallanmasına neden olabilir. Buna karşın kaya zeminli bölgeler, dalga enerjisini hızlı biçimde sönümleyerek depremin etkisini azaltır.

Jeoloji uzmanlarına göre Hakkari’nin kuzeybatı ve doğu yönlerinde yer alan yüksek kotlu alanlar, daha az sarsıntı hissedilen bölgeler olarak öne çıkmaktadır. Bu kesimlerdeki yerleşim alanlarında sıvılaşma riski oldukça düşüktür. Ayrıca yeraltı su seviyesinin düşük olması, zemin stabilitesini güçlendiren bir unsurdur. Bu özellikler, bu bölgeleri yapılaşma açısından avantajlı hale getirmektedir.

Hakkari’de Görece Daha Güvenli Yerleşim Bölgeleri

Hakkari’nin merkez ilçesi ve çevresinde yapılan zemin etütlerine göre bazı mahalleler, depreme dayanıklılık açısından daha elverişli özellikler taşır. Şehir merkezinde yer alan Berçelan, Gazi, Pehlivan ve Katramas mahalleleri, kaya zemin yapısı sayesinde diğer bölgelere göre daha sağlam olarak değerlendirilmektedir. Bu mahallelerde yeni yapılaşmalar, mühendislik standartlarına uygun şekilde yürütülmektedir.

İlçeler bazında bakıldığında ise Yüksekova, Çukurca ve Şemdinli farklı jeolojik özellikler taşır. Yüksekova Ovası, alüvyon yapılı topraklar üzerine kurulu olduğu için zemini daha gevşektir. Bu nedenle burada yapılaşma sürecinde dikkatli zemin etütleri yapılmakta, binalar daha derin temel sistemleriyle inşa edilmektedir. Buna karşılık Şemdinli ilçesinin kuzey ve doğu kesimleri, kayalık zemin yapısıyla daha güvenli bir yerleşim alanı sunar. Çukurca ilçesi ise dağlık bir bölgede yer aldığından, merkezden uzak alanlarında zemin sertliği yüksektir ve deprem etkisi görece daha az hissedilir.

Bu değerlendirmelere göre Hakkari’de, yüksek rakımlı ve kayalık alanlara kurulan yerleşimlerin deprem açısından daha avantajlı olduğu görülmektedir.

Kentsel Dönüşüm ve Güvenli Yapılaşma Çalışmaları

Hakkari’de son yıllarda uygulanan kentsel dönüşüm projeleri, şehirdeki yapı güvenliğini artırmayı hedefliyor. Özellikle eski yapı stokunun yoğun olduğu bölgelerde, zemin etüdü tamamlanmadan yeni inşaat izni verilmemektedir. Bu uygulama, yapıların bulunduğu alanın zemin dayanımına göre projelendirilmesini sağlamakta ve riskli yapılaşmanın önüne geçmektedir.

Deprem yönetmeliğine uygun olarak yapılan yeni konut projeleri, hem taşıyıcı sistem hem de malzeme kalitesi açısından yüksek standartlara sahiptir. Ayrıca şehir genelinde beton kalitesinin artırılması ve denetim mekanizmalarının sıklaştırılması, Hakkari’deki binaların dayanıklılığını büyük ölçüde yükseltmiştir.

Kentsel dönüşüm çalışmaları, özellikle şehir merkezinin doğusunda ve kuzey kesimlerinde yoğunlaşmıştır. Bu bölgelerdeki yeni konut alanları, kaya zemin üzerine inşa edilerek deprem riskini minimize etmeyi amaçlamaktadır.

Uzmanlardan Öneriler ve Değerlendirmeler

Uzmanlar, Hakkari’de deprem riskinin tamamen ortadan kaldırılamayacağını ancak doğru planlama ve mühendislik uygulamalarıyla hasar riskinin büyük ölçüde azaltılabileceğini belirtiyor. Vatandaşlara, ev veya arsa alırken mutlaka zemin etüdü raporlarını incelemeleri, bina ruhsatı ve yapı denetim belgelerini kontrol etmeleri öneriliyor.

Ayrıca fay hatlarına çok yakın alanlarda yapılaşmadan kaçınılması gerektiği vurgulanıyor. Hakkari’de özellikle vadilerde yer alan yerleşimlerde, zemin yapısının incelenmeden bina yapılmaması gerektiği konusunda uyarılar yapılıyor.

Şehir genelinde yapılaşmanın mühendislik standartlarına uygun şekilde yürütülmesi, yüksek rakımlı kaya zeminli bölgelerin tercih edilmesi ve yapı denetiminin etkin uygulanmasıyla, Hakkari gelecekte olası depremlere karşı çok daha dayanıklı hale gelebilir.

Hakkari, dağlık coğrafyası ve sert zemin yapısı sayesinde birçok bölgede doğal bir avantaj taşımaktadır. Berçelan, Gazi ve Pehlivan gibi mahalleler ile Şemdinli’nin kayalık kesimleri, zemin sağlamlığı bakımından ön plana çıkmaktadır. Kentsel dönüşüm projeleri ve modern yapı denetimi uygulamalarıyla birlikte, şehir her geçen yıl deprem güvenliği açısından daha dirençli bir yapıya kavuşmaktadır.

Kaynak: Zeki Ersin Yıldırım