Hayvancılık işletmelerinde damızlık amaçlı kullanılacak hayvanlara ilişkin usul ve esaslar yeniden düzenlendi. Tarım ve Orman Bakanlığınca hazırlanan “Tabii Tohumlama Boğalarına Dair Tebliğ”, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yeni düzenleme ile damızlık hayvan yetiştiriciliği yapılan işletmelerde tabii tohumlama amacıyla kullanılacak damızlık sığır cinsi boğalara ilişkin izin, kontrol, denetim ve teknik şartlar netleştirildi.
Tebliğe göre, damızlık hayvancılık işletmelerinde tabii tohumlamada kullanılacak sığır cinsi erkek hayvanlar için il müdürlüğünden “tabii tohumlama boğası izni” alınması zorunlu hale getirildi. İzin verilen boğalar yalnızca izin alınan işletmede kullanılabilecek. Bu hayvanların başka bir işletmeye nakledilmesi veya satılması halinde, yeni sahibi tarafından tekrar izin başvurusunda bulunulması gerekecek.
Tabii tohumlama boğalarının sevk işlemleri, Bakanlık tarafından hayvan nakillerine ilişkin belirlenen usul ve esaslara göre gerçekleştirilecek. Sevk sırasında boğaların herhangi bir hastalık belirtisi göstermemesi şartı aranacak. Ayrıca, hayvanların tanımlanması, tescili ve izlenmesine ilişkin mevzuata uygun kulak küpesi bulunmayan boğalar tabii tohumlama amacıyla kullanılamayacak.
Düzenlemeye göre, tabii tohumlama adayı boğaların TÜRKVET sistemi ile Bakanlığın ıslah sistemlerine kayıtlı olması zorunlu olacak. İzin verilen tabii tohumlama boğalarından sperma üretimi yapılamayacak. Sağlık testleri kapsamında uygulanacak tüm işlemler, il veya ilçe müdürlüğünde görev yapan resmi veteriner hekimler tarafından gerçekleştirilecek. Tebliğ çerçevesinde yapılacak test ve analizlerin tüm masrafları ise boğanın sahibi olan kişi, kurum veya kuruluşlar tarafından karşılanacak. Bakanlık, gerekli görmesi halinde ilave test ve analiz talebinde bulunabilecek.
Tabii tohumlama boğasının kesilmesi, ölmesi veya satılması durumunda, bu durumun en geç 15 gün içinde il müdürlüğüne bildirilmesi zorunlu olacak. Tebliğ kapsamında yapılacak test ve analizler, veteriner teşhis ve analiz laboratuvarları mevzuatına uygun şekilde, Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş resmi laboratuvarlarda ve belirlenen test metotlarına göre gerçekleştirilecek. Onaylı laboratuvarlar, alınacak numuneler ve test yöntemleri Bakanlığın internet sitesinde yayımlanacak.
Bakanlık tarafından gerekli görülmesi halinde, tabii tohumlama boğasından doğan buzağılarda ebeveyn doğrulaması amacıyla DNA testi yapılabilecek. Ayrıca izin verilen boğalar, yılda en az bir kez il müdürlükleri tarafından denetlenecek.
Tebliğde, tabii tohumlama boğalarının taşıması gereken yaş ve fiziksel özellikler de ayrıntılı biçimde yer aldı. Buna göre, boğanın fenotipik özellikler açısından ait olduğu ırkın karakteristiklerini taşıması gerekecek. Fenotip uygunluk raporu, il müdürlüğünde görevli bir veteriner hekim ile bir ziraat mühendisinden oluşan heyet tarafından yerinde yapılacak inceleme sonucunda düzenlenecek. Boğanın en az 12 aylık olması şartı aranacak.
Genomik test yaptırılan boğaların, Bakanlık tarafından belirlenen ve internet sitesinde yayımlanan genetik kusurlardan ari olması gerekecek. DNA testinin de yapılması önem taşıyacak. Test sonuçlarına yönelik itirazlarda şahit numune üzerinde analiz tekrarı yapılacak ve elde edilen sonuç kesin kabul edilecek. Genomik test sonuçları, boğanın genomik damızlık değerinin hesaplanması amacıyla Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliğine gönderilecek ve sonuçlar Bakanlığın ıslah veri tabanına kaydedilecek. Yerli ve etçi ırk boğalarda ise verim özellikleri aranmayacak. Tebliğde ayrıca ithal edilecek boğalara yönelik sağlık kriterleri, aşılamalar ve izin süreçlerine dair detaylı düzenlemelere de yer verildi.
