Dapa Ne Demek Hukuk?
Hukukta 'DAPA' Kavramı: Mal Rejimlerinde Kritik Bir Alacak Türü ve Uluslararası Hukuktaki Bir Göçmen Programı
Hukuk terminolojisinde "DAPA" kısaltması, farklı hukuk alanlarında iki ayrı ve önemli kavramı işaret etmektedir. Türk Medeni Hukuku'nda evlilik birliği içindeki mal rejimlerinin tasfiyesinde hayati bir rol oynayan "Değer Artış Payı Alacağı" (DAPA), özellikle mal rejimi davalarında adından sıkça söz ettirirken, uluslararası hukuk ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) göçmenlik politikasında ise başarısızlıkla sonuçlanan büyük bir idari programın adı olarak karşımıza çıkmaktadır.
1. Türk Medeni Hukuku'nda DAPA: Değer Artış Payı Alacağı
Türk Medeni Kanunu'nda (TMK) yasal mal rejimi olarak kabul edilen Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi'nin tasfiyesinde, eşler arasındaki alacak-borç ilişkilerini düzenleyen en önemli unsurlardan biri Değer Artış Payı Alacağı (DAPA)'dır.
Tanım ve İşlevi:
DAPA, bir eşin sahip olduğu kişisel mal ya da edinilmiş mal grubuna giren bir malın edinilmesi, iyileştirilmesi veya korunması için diğer eşin kendi kişisel malından veya edinilmiş malından bir katkı yapması durumunda ortaya çıkar. Bu katkının yapıldığı mal, evlilik birliği sona erdiğinde (boşanma veya ölüm) tasfiye anındaki değerini koruyarak katkı yapan eşe bir alacak hakkı sağlar.
Benzersiz Özelliği: Değer Artışına Katılım
DAPA'yı diğer alacaklardan (örneğin Katılma Alacağı) ayıran temel nokta, katkının sadece nominal miktarının iadesini değil, katkı yapılan malın tasfiye anındaki değer artışına oranla iadesini talep etmesidir.
- Basit Formülü:
Bu sayede, katkı yapan eş, katkı yaptığı malın zaman içindeki enflasyon ve ekonomik artıştan kaynaklanan değerlenmesinden pay alma hakkına sahip olur. Bu alacak, hakkaniyetli bir mal paylaşımını temin etmek için kritik öneme sahiptir.
2. ABD Göçmenlik Hukuku'nda DAPA: Aileleri Kapsayan Ertelenmiş Eylem
ABD hukukunda DAPA, "Deferred Action for Parents of Americans and Lawful Permanent Residents" (Amerikalıların ve Yasal Daimi İkametgâh Sahiplerinin Ebeveynleri İçin Ertelenmiş Eylem) programının kısaltması olarak kullanılmıştır.
Programın Amacı ve Kapsamı:
Kasım 2014'te dönemin ABD Başkanı Barack Obama yönetimi tarafından açıklanan bu idari program, ülkede yasal statüsü bulunmayan ve belirli şartları sağlayan milyonlarca göçmen ebeveyni kapsıyordu. Temel amacı, yasal statüsü olmamasına rağmen ABD vatandaşı veya yasal daimi ikametgâh sahibi çocukları bulunan ve belirli bir tarihten (1 Ocak 2010) beri ABD'de yaşayan göçmenlere sınır dışı edilme koruması (Deferred Action) sağlamak ve yasal çalışma izni vermekti.
Tarihi ve Hukuki Akıbeti:
DAPA, ABD göçmenlik tarihindeki en büyük idari düzenlemelerden biri olmayı hedeflemesine rağmen, yürürlüğe giremeden hukuki engellere takıldı.
- Dava Süreci: Program, 26 eyalet tarafından federal mahkemede dava edildi. Teksas'taki bir federal yargıç, programın uygulanmasını durduran bir ihtiyati tedbir kararı verdi.
- Yüksek Mahkeme Kararı: Dava, 2016 yılında ABD Yüksek Mahkemesi'ne (Supreme Court) taşındı, ancak mahkemenin 4-4 eşit oyla sonuçlanması nedeniyle alt mahkemenin programı durdurma kararı (ihtiyati tedbir) yürürlükte kaldı. Bu durum, DAPA'nın fiilen başlamasını engelledi.
- İptali: 2017 yılında Donald Trump yönetimi, DAPA programını resmen iptal ettiğini duyurdu.
ABD'de DAPA, milyonlarca göçmen ailenin kaderini değiştirmeyi amaçlayan ancak hukuki ve siyasi süreçler nedeniyle uygulamaya konulamayan, tarihe geçmiş önemli bir göçmenlik girişimi olarak kalmıştır.
Hukuk alanında "" kısaltması, Türk Hukuku'nda eşlerin mal tasfiyesinde hakkaniyeti sağlayan bir alacak türünü, ABD Hukuku'nda ise idari bir göçmenlik programının kısa ve dramatik tarihini temsil etmektedir.
Bakmadan Geçme
