Çocukların okuma alışkanlıkları dijital çağda nasıl değişiyor?

TRT tarafından İstanbul’da düzenlenen Uluslararası Çocuk Medyası Zirvesi, çocuk medyasını aile merkezli ve değer temelli bir bakış açısıyla ele almak amacıyla psikologlar, pedagoglar, eğitim uzmanları ve akademisyenleri bir araya getirdi. Farklı ülkelerden katılımcıların yer aldığı etkinlikte, dijital çağda çocukların medya kullanım alışkanlıkları ve bu süreçte ailelere düşen sorumluluklar ele alındı.

Zirveye katılan uzmanlardan Psikolog ve teknoloji uzmanı Dr. Warren Buckleitner ile Muslim Kids’in kurucusu Michael Milo, çocukların değişen okuma pratikleri ve dijital medya karşısındaki kırılganlıklarına ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Buckleitner, günümüz çocuklarının “çok sayıda uyarıcının bulunduğu, sürekli akan bir medya ortamında” büyüdüğünü ifade ederek bunun önceki nesillerle önemli ölçüde farklılaştığını vurguladı.

Çocukların bugün sınırsız sayıda medya içeriğine anında erişebildiğini dile getiren Buckleitner, içeriklerin neredeyse hiç süzgeçten geçmeden çocukların karşısına çıktığını belirtti. Geçmişte yalnızca birkaç kanalın bulunduğu televizyon dönemini hatırlatarak, günümüzde içerik çeşitliliğinin “benzeri görülmemiş bir seviyeye” ulaştığını söyledi. Bu durumun çocukların dikkat süreleri üzerinde belirgin bir etki yarattığını ifade etti.

Buckleitner, AA muhabirine yaptığı açıklamada, “Birinin bu içerikleri süzmesi gerekiyor. Çocukların zamanlarını nasıl geçirdiğinin gözetilmesi ve yaptıkları faaliyetlerin gelişimlerine uygun olduğundan emin olunması gerekiyor.” sözleriyle ebeveynlerin ve eğitimcilerin denetleyici rolüne işaret etti. Bu nedenle medya ortamında çocukları doğru yönlendirmenin her zamankinden daha kritik olduğunu vurguladı.

Yapay zekâ teknolojilerinin bu süreçte hem fırsatlar hem de riskler barındırdığına değinen Buckleitner, bilinçli kullanıldığında yapay zekânın eğitimi kişiye özel hale getirerek öğrenmeyi daha çekici kılabileceğini söyledi. “Bence yapay zeka, bir çocuğa müfredata uyum sağlamasında yardımcı olabilir.” ifadesiyle yapay zekanın destekleyici yanına dikkat çekti. Ancak ekonomik kaygıların çocuk içeriklerini biçimlendirmesi nedeniyle, izlenme oranlarının içerik kalitesinin önüne geçtiğini ve bunun çocuk gelişimi açısından sorun oluşturduğunu dile getirdi.

Zirvede görüşleri alınan bir diğer isim olan Muslim Kids’in kurucusu Michael Milo ise dijital içeriklerin çocukların dikkat süreleri üzerindeki etkisini vurguladı. Milo, algoritmaların yönlendirdiği kısa videoların ve hızlı tüketilen hikâyelerin çocukların odaklanma becerisini zayıflatabileceğini söyledi. Dijital medyanın hem olumlu hem olumsuz yönleri olduğuna dikkat çeken Milo, çocukların daha dengeli bir yaşam sürmeleri için kitap okumaya, açık havada oyun oynamaya ve fiziksel etkinliklere yönlendirilmesinin önemini belirtti.

Milo, ailelerin sürece aktif biçimde dahil olması gerektiğini vurgulayarak, “Ebeveynlerin, çocuklarının dijital medya ile nasıl etkileşime girdiğine dahil olması gerekiyor.” dedi. Bunun yalnızca bir takip süreci olmadığını, ebeveyn-çocuk ilişkisinin güçlenmesi açısından da önem taşıdığını belirtti.

Milo ayrıca medya sektörünün ticari odaklı yönüne dikkat çekti. Düzenleyici mekanizmaların gerektiği durumlarda devreye alınması gerektiğini söyleyerek, şirketlerin çoğu zaman çocukların çıkarlarından ziyade kâr odaklı hareket ettiğini kaydetti.

Zirvede sunulan değerlendirmeler, dijital medyanın çocuk gelişimi üzerindeki etkilerine ilişkin farkındalığın artması gerektiğini ortaya koyarken, ailelerin ve eğitimcilerin rolünün giderek daha belirleyici hale geldiğine işaret etti. Uzmanlar, çocuklarda sağlıklı bir okuma alışkanlığının desteklenmesi ve dijital içerik tüketiminin bilinçli şekilde yönlendirilmesi gerektiğinde hemfikir oldu.