Azerbaycanlı Öğrencinin Gözaltı Süreci ve Geri Gönderme Merkezlerindeki Hak İhlalleri Gündemde

Emek Partisi (EMEP) İstanbul Milletvekili İskender Bayhan, Azerbaycan vatandaşı yüksek lisans öğrencisi Nanaxaanım Babazade’nin geri gönderme merkezlerinde maruz kaldığı iddia edilen hak ihlallerini İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’ya sordu. Bayhan, geri gönderme süreçlerindeki usulsüz uygulamaları ve öğrencinin gözaltı sürecindeki muameleleri gündeme taşıdı.

EMEP İstanbul Milletvekili İskender Bayhan, Azerbaycanlı yüksek lisans öğrencisi Nanaxaanım Babazade’nin geri gönderme merkezlerinde yaşadığı hak ihlallerine dikkat çekti. Bayhan, İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’nın yanıtlaması için verdiği soru önergesinde, “Ülkemizde yaşayan göçmenlerin geri dönüş süreçleri kendi rızalarıyla, baskıdan uzak ve güvenli biçimde yürütülmelidir. Ancak son yıllarda zorla geri göndermeler ve geri gönderme merkezlerindeki hak ihlalleri ciddi biçimde artmıştır” ifadelerini kullandı.

İDDİALAR BAKAN YERLİKAYA'YA SORULDU

İstanbul Üniversitesi’nde yemek zammını protesto eden Babazade, 21 Ağustos’ta gözaltına alınarak geri gönderme merkezine sevk edildi. Öğrencinin serbest bırakılması için çeşitli kesimler çağrıda bulunuyor.

Bayhan, önergesinde Nanaxaanım Babazade’nin gözaltı ve geri gönderme sürecinde karşılaştığı iddiaları şöyle sıraladı:

Arnavutköy ve Çatalca Geri Gönderme Merkezi’nde onur kırıcı muameleye maruz kaldığı, sözlü taciz ve fiziksel şiddet gördüğü, avukatıyla görüşmesine izin verilmediği, defalarca transfer edilerek yıldırma politikalarına tabi tutulduğu öne sürülüyor.

‘Gönüllü Geri Dönüş Formu’nu imzalaması için baskı uygulandığı iddia ediliyor.

Gözaltından bir gün önce, harç parasını yatırmak için işlemlerini yaparken polisler tarafından alıkonulduğu ve okulundaki dayanışmalara katılan öğrenciler aleyhine ifade vermeye zorlandığı, karşı çıktığında Türkiye’de kalma işlemlerinin zorlaştırılacağı yönünde tehdit edildiği belirtiliyor.

İstanbul Üniversitesi’nde yaptığı protesto eyleminin ‘Yabancı Terörist Savaşçı (YTS)’ kodlaması kapsamında suçlama konusu yapıldığı iddiası öne çıkıyor.

Geri gönderme merkezlerinde kişisel eşyalara erişimin engellendiği, vegan beslenme talebinin karşılanmadığı, yalnızca avukatla görüşme hakkının kısıtlandığı ileri sürülüyor.

Bayhan, İçişleri Bakanı Yerlikaya’ya yönelttiği sorularda, geri gönderme kararının hukuki gerekçesini, YTS kodlamasının dayandığı somut fiil ve delilleri, gözaltı ve merkezlerdeki uygulamalara dair idari soruşturma durumunu ve geri gönderme merkezlerindeki sistematik hak ihlallerine ilişkin denetim mekanizmalarını sordu.

Bayhan ayrıca, son iki yılda İstanbul’da protestolara katıldığı gerekçesiyle idari gözetim altına alınan yabancı öğrenci sayısı, YTS kodlaması uygulanan dosya sayısı ve gönüllü geri dönüş formunu baskı altında imzalamak zorunda kalan öğrencilerin sayısına dair ayrıntıları da talep etti.

HAK VE GÜVENLİK TALEPLERİ

Önergede ayrıca, geri gönderme merkezlerinde avukat görüşleri, kamera kayıtları, sağlık ve beslenme hakkı, haberleşme ve mahremiyet koşulları gibi temel hakların nasıl sağlandığı, üniversite ile koordinasyonun nasıl yürütüldüğü ve barışçıl protestolara katılan öğrencilerin idari yollarla caydırılması uygulamalarının detayları soruldu.

Bayhan, Bakanlık tarafından daha önce verilen yanıtlar ile sahadaki son gelişmelerin çelişkili olduğunu belirterek, “Geri gönderme merkezlerinde yaşananlara kulak tıkamaya devam ederek ortaya çıkan işkence, kötü muamele, olası ölüm ve insan hakları ihlallerinin sorumluluğunu üstleniyor musunuz?” sorusunu da yöneltti.

SORU ÖNERGESİNİN TAMAMI ŞU ŞEKİLDE:
"Nanaxaanım Babazade hakkında, gönüllü olmamasına rağmen idari gözetim/geri gönderme kararı hangi tarih ve hukuki gerekçeyle alınmıştır? Bu kararı veren birim ve onay makamı kimdir?
İstanbul Üniversitesinde 21 Ağustos’ta gerçekleştirilen yemekhane zammı protestosuna katılmak, bakanlığınızca ‘Yabancı Terörist Savaşçı (YTS)’ kapsamında suçlama gerekçesi olarak mı değerlendirilmektedir? Dosyaya işlendiği iddia edilen bu ‘YTS’ kodlaması hangi somut fiil ve delillerle temellendirilmiştir, kim ya da hangi merci tarafından işlenmiştir ve bu kodun verilmesine ilişkin objektif kriterler ve denetim mekanizması nedir?
Öğrencinin harç yatırma işlemi sırasında ifade vermeye zorlandığı, aksi halde ikamet/oturum işlemlerinin zorlaştırılacağı yönünde tehdit edildiği iddiası araştırılmış mıdır?
Gözaltı ve geri gönderme merkezi aşamalarında avukata erişimin engellendiği, defalarca transfer edilerek yıldırma uygulandığı iddiaları doğru mudur? Avukat görüşlerinin ne zaman, nerede, kaç kez gerçekleştiğine dair kayıtlar nelerdir?
'Gönüllü Geri Dönüş Formu'nun baskı, aldatma veya tehdit altında imzalatılmaya çalışıldığı, 'Formu imzala kurtul, Türkiye’de hapisten asla çıkamazsın' denildiği iddiaları hakkında idari soruşturma başlatılmış mıdır? Formun dil, tercüman, ayrıntılı bilgilendirme, mühlet ve rıza koşulları sağlanmış mıdır?
Babazade’nin kişisel eşyalarına erişimi, vegan beslenme talebi, sağlık hizmetleri ve haberleşme hakları neden karşılanmamıştır?
Gözaltında ve geri gönderme merkezinde sözlü taciz ve fiziksel şiddet iddiaları hakkında kamera kayıtları derhal temin edilmiş midir?
Söz konusu iddialar hakkında ilgili personel yönünden idari inceleme/ön inceleme başlatılmış mıdır?
Nanaxaanım Babazade’nin hangi geri gönderme merkezlerine, hangi tarihlerde ve hangi gerekçelerle transfer edildiğine dair zincirleme sevk çizelgesi nedir?
Son iki yılda İstanbul’da protesto/öğrenci eylemlerine katılım gerekçesiyle idari gözetim altına alınan yabancı öğrenci sayısı nedir? YTS kodu verilen öğrenci sayısı kaçtır? Gönüllü geri dönüş formu imzalayanlardan, imzayı baskı altında atmak zorunda kalan kişi sayısına dair bir incelemeniz oldu mu? Avukata erişim engeli, kötü muamele ve zorla imza iddiasıyla yapılan şikâyet sayısı ve bu şikâyetlerin sonuçların elerdir?
Uluslararası sözleşmelere göre (Mülteci Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi) 'geri göndermeme (non-refoulement)' ilkesine aykırı uygulamalar hakkında bakanlığınızın iç denetim raporları var mıdır?
Geri gönderme merkezlerinde avukat görüşü için randevu, görüş kabini, tercüman ve mahremiyet şartları nasıl temin edilmektedir?
YTS kodu kullanılan dosyalarda, üniversite ile yazışma, akademik durum/öğrencilik belgesi ve eğitim hakkı dikkate alınmakta mıdır? YÖK ve ilgili üniversitelerle koordinasyon nasıl yürütülmektedir?
Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı kapsamında barışçıl eyleme katılan yabancı uyruklu öğrencilerin idari gözetim ve sınır dışı tehdidiyle caydırılmasına yönelik fiilî/örtük bir uygulama var mıdır? Böyle bir uygulama bakanlık genelgesi veya kurumsal talimat mıdır?
Kamera sistemi, kayıt süreleri, kör noktalar ve erişim logları hakkında standartlar nelerdir? Bu olay özelinde kayıtların silinmesi/eksilmesi ihtimaline karşı sürecin insan haklarını zedelemeyecek şekilde ilerlemesi için sorumluluk alacak mısınız?
Üniversite yemekhane zammı gibi öğrencilerin en temel demokratik hak ve taleplerini gösterdiği bir protestoya katılımın terör veya kamu düzeni tehdidi olarak değerlendirilmesi, bakanlık uygulamalarında yerleşik bir kriter midir?
Daha önce geri gönderme merkezlerinde yaşanan hak ihlalleri ile işkence, darp ve şiddet olaylarına dair verdiğimiz soru önergelerine, ‘Geri gönderme merkezlerinde kalan yabancılar; barınma, beslenme, sağlık, açık havadan yararlanma, avukat ve noter görüşmesi gibi tüm hizmetlerden herhangi bir hak ihlali olmaksızın yararlanmaktadır’ şeklinde yanıt vermiştiniz. Ancak bu yanıtınızın üzerinden çok geçmeden Çatalca Geri Gönderme Merkezi’nde Afganistan uyruklu K.H. yaşamını yitirmiştir. Geri gönderme merkezlerinde yaşananlara kulak tıkamaya devam ederek ortaya çıkan işkence, kötü muamele, olası ölüm ve insan hakları ihlallerinin sorumluluğunu üstleniyor musunuz?"