Ay'ın karanlık yüzeyinde demir oksit kristalleri bulundu

Çinli bilim insanları, Ay’ın karanlık yüzeyinden Dünya’ya getirilen kaya ve toprak örneklerinde, demirin paslanmasına benzer süreçlerle ortaya çıkan hematit ve magemit kristallerine rastladı. Şandong Üniversitesi, Çin Bilimler Akademisi Jeokimya Enstitüsü ve Yünnan Üniversitesi tarafından yürütülen ve sonuçları Science Advances dergisinde yayımlanan çalışmada, Çang'ı 6 robotik keşif aracının topladığı örnekler detaylı şekilde analiz edildi.

Araştırmada yer alan bilim insanları, Güney Kutbu-Aitken Çanağı’ndan alınan örneklerde mikro ölçekte hematit (α-Fe₂O₃) ve magemit kristallerinin bulunduğunu açıkladı. Bu kristaller Dünya’da çoğunlukla demir ile oksijenin etkileşimi sonucu ortaya çıkarken, Ay yüzeyindeki oluşum sürecinin çok daha farklı bir mekanizmayla gerçekleştiği vurgulandı. Araştırmacılar, Ay’da bu kristallerin, göktaşı çarpmasıyla açığa çıkan demir sülfürün uçucu oksijenle temas etmesi sonucu oluştuğunu değerlendiriyor.

Bilim insanlarına göre, Ay yüzeyindeki oksijen kaynakları sınırlı olduğu için bu tür oksit bileşiklerinin oluşumu uzun yıllar boyunca merak konusu olmuştu. Yeni bulgular, Ay’ın yüzeyinde düşük miktarlarda mevcut olan oksijenin, göktaşı çarpmaları sırasında ortaya çıkan ısı ve enerji ile etkileşime girerek oksidasyon sürecine zemin hazırladığını gösteriyor. Bu durum, Ay’ın yüzeyinin kimyasal yapısına dair önemli ipuçları sunuyor.

Araştırmada dikkat çeken bir başka unsur ise bu kristallerin manyetik özellikler taşıması. Bilim insanlarına göre hematit ve magemit kristallerinin Ay’ın Güney Kutbu bölgesinde gözlenen manyetik anomalilerin anlaşılmasına katkı sağlayabileceği düşünülüyor. Ay yüzeyinde gözlenen yerel manyetik alan farklılıklarının oluşum süreçleri uzun süredir araştırılıyordu ve yeni veriler bu sorulara ışık tutabilecek potansiyele sahip.

Çinli araştırmacılar daha önce de Çang'ı 6 göreviyle getirilen örneklerde, Güneş Sistemi’nin dışından geldiği anlaşılan karbon kondrit yapısındaki elementlere rastlamıştı. Bu tür bileşikler, su ve organik madde bakımından zengin meteorların taşıdığı malzemeler arasında bulunuyor ve Ay yüzeyinin dış kaynaklı maddelerle etkileşim içinde olduğunu ortaya koyuyor.

Çang’ı 6 görevi, Ay’ın karanlık yüzeyinden örnek toplama amacıyla 3 Mayıs 2024’te başlatılmıştı. Görev kapsamında keşif aracı, 2 Haziran 2024’te Ay’ın Güney Kutbu-Aitken Çanağı’nda yer alan Apollo Çanağı’na başarılı bir iniş gerçekleştirdi. Topladığı kaya ve toprak örneklerini depolayan araç, 25 Haziran 2024’te Dünya’ya dönüşünü tamamladı. Bu görevle birlikte Çin, Ay’ın karanlık yüzeyinden örnek toplama başarısını gösteren ilk ülke olarak kayıtlara geçti.

Ay’ın karanlık yüzeyinden elde edilen örnekler bilim dünyası açısından büyük önem taşıyor. Çünkü bu bölge, Dünya’dan doğrudan gözlemlenemeyen ve Ay’ın jeolojik tarihine dair benzersiz izler barındıran bir alan olarak görülüyor. Çang'ı 6’nın topladığı örneklerin önümüzdeki yıllarda daha detaylı analizlerle yeni keşiflere kapı aralaması bekleniyor.