Ahilik nedir ve günümüzde hangi değerleri temsil ediyor?

Türkiye’de her yıl Eylül ayının üçüncü haftasında kutlanan Ahilik Haftası, köklü bir kültürel mirası yaşatmak ve esnaf ile sanatkârların birlik ve dayanışma ruhunu güçlendirmek amacıyla gerçekleştiriliyor. Bu kapsamda Ağrı’da çeşitli etkinlikler düzenlendi. Program çerçevesinde Vali Mustafa Koç, şehirdeki esnaf ve sanatkârlarla bir araya gelerek hem Ahilik geleneğinin günümüzdeki yansımalarını gözlemledi hem de esnafın görüşlerini dinledi.

Ahilik, Arapça kökeninde “kardeş”, Türkçe kökeninde ise “cömert” anlamına geliyor. 1200’lü yıllarda Ahi Evran tarafından kurulan teşkilat, Hacı Bektaş-i Veli’nin tavsiyesiyle şekillenmiş ve Kayseri’de doğup Kırşehir’de merkezi konumuna ulaşmıştır. Fütüvvet anlayışıyla, hoşgörü ve sevgiye dayalı, tasavvufi ve ahlakî değerleri ön plana çıkaran Ahilik, esnaf ve sanatkârlar arasında güven, dayanışma ve dürüstlük kültürünü pekiştirmiştir.

Halil Yılmaz, Karaköse Haber’deki köşe yazarı kimliğiyle yaptığı açıklamada şunları söyledi:

 “Ahilik, yalnızca geçmişten kalan bir sistem değil; bugünün iş hayatında da dürüstlük, cömertlik ve dayanışma gibi değerleri güçlendiren bir model olarak karşımıza çıkıyor. Ahilik, esasen bir esnaf ve sanatkârlar teşkilatı olarak ortaya çıkmış, ancak sadece ticari ilişkilerle sınırlı kalmamış bir toplumsal sistemdir. Ahilik, dürüstlük, cömertlik, dayanışma, insanlara saygı, yardımlaşma ve toplumsal sorumluluk gibi değerleri esas alır. Kuruluşundan itibaren, hem bireylerin hem de toplumun ahlaki ve ekonomik gelişimini destekleyen Ahilik, iş ve meslek hayatında etik standartları, fütüvvet anlayışını ve sosyal dayanışmayı güçlendirmeyi amaçlamıştır.

Ahiliğin felsefesi yedi kapı prensibiyle özetlenir: Cimrilik kapısı kapatılır, lütuf kapısı açılır; kahır ve zulüm kapısı kapatılır, hilm ve mülâyemet kapısı açılır; hırs kapısı kapatılır, kanaat ve rıza kapısı açılır; tokluk ve lezzet kapısı kapatılır, riyazet kapısı açılır; halktan yana kapı kapatılır, Hak’tan yana kapı açılır; herze ve hezeyan kapısı kapatılır, marifet kapısı açılır; yalan kapısı kapatılır, doğruluk kapısı açılır".

Halil Yılmaz, açıklamasını şöyle noktaladı:

Ahilikte hiyerarşi dokuz basamakla belirlenmiştir: Yiğit, Yamak, Çırak, Kalfa, Usta, Ahi, Halife, Şeyh ve Şeyh-ül Meşayıh. Bu sistem, esnafın yetişmesinde ve toplum içinde güvenin sağlanmasında temel rol oynamıştır. Günümüzde de Ahilik, ahlak, akıl, bilim ve çalışmak ilkeleri üzerine inşa edilen bir değerler bütünüdür".

AHİ EVRAN KİMDİR?

Ahi Evran (asıl adı Mahmud, künyesi Ebu’l-Hakâyık, lakabı Nasîrüddîn), 1171 yılında bugünkü İran sınırlarında yer alan Hoy kasabasında doğmuştur. Çocukluğu Azerbaycan’da geçmiş, gençliğinde Horasan ve Maveraünnehir’de büyük üstatlardan ders almıştır. Herat’ta Fahreddîn-i Râzî’den aklî ve naklî ilimleri öğrenmiş, daha sonra Şeyh Evhadüddîn Hamid Kirmânî’nin öğrencisi olmuştur.

Bağdat’ta fütüvvet şeyhleriyle tanışmış ve çok yönlü bir ilim adamı olarak tefsir, hadis, kelâm, fıkıh, tasavvuf, felsefe ve tıp alanlarında eserler vermiştir. 1205 yılında Anadolu’ya gelmiş, esnaf ve halkı hem dini hem de sosyal konularda eğitmiştir. Kayseri’de debbağ atölyesi kurmuş, Ahilik teşkilâtını kurarak Anadolu’da yayılmasını sağlamıştır.

1227-28’den sonra Konya’ya yerleşmiş, Sultan I. Alâaddîn Keykubad’ın desteğiyle hem sanat hem de eğitimle uğraşmıştır. Tutuklanıp beş yıl hapsedilmiş, 1243’te Moğolların Kayseri’yi ele geçirmesi sırasında hayatta kalmıştır. II. İzzeddîn Keykâvus’un çağrısıyla Konya’ya dönmüş, son yıllarını büyük ihtimalle Kırşehir’de geçirmiştir. Ahi Evran, Moğollar ve yerel güçlerce bastırılan isyan sırasında şehit edilmiştir. Kırşehir’deki türbesi, günümüzde ziyarete açıktır.