Ağrı'da kırsal nüfus hızla eriyor

Ağrı nüfusunun yıllara göre dağılımı, Ağrı nüfusu arttı mı, azaldı mı ? 2024 yılında Ağrı nüfusu kaç kişi ? Ağrı'dan en fazla göç hangi şehirlerde ? Ağrı'nın hangi ilçeleri göç veriyor? Sizler için hazırladığımız özel haberimizde.

“AĞRI İLİNDEKİ KIRSAL NÜFUS NEREYE GİDİYOR?” başlıklı çalışmanın ilk kısmında cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze kırsal nüfus değişimini de ele alınırken, çalışmanın Ağrı’daki nüfus hareketliliğine dair kısmı grafiklerle şu şekilde ele alındı;

“Türkiye’nin doğusunda yer alan Ağrı ilinde Cumhuriyet’in ilk yıllarında %14 civarında olan kentleşme oranı 1950’de %15’e 2000 yılında %48’e ve günümüzde %60’a çıkmıştır. 21. yüzyılın başlarında Ağrı’da kentleşme oranının %50’ye ulaşmadığı dikkat çekicidir. Ağrı’da son yıllarda azalmakla birlikte toplam doğurganlık hızı ve kaba doğum hızı hala Türkiye ortalamasının üzerindedir. Fakat buna rağmen ilde 2000 yılında 530 bin civarında olan nüfus, günümüzde 510 bine inmiştir. Şüphesiz bu durumun nedeni il dışına verilen göçtür. İldeki kırsal yerleşmelerden il merkezi ve diğer ilçe merkezlerine yönelik göçlerin yanı sıra il merkezi, ilçe merkezleri ve ildeki kırsal yerleşmelerden il dışına yoğun bir göç olayı yaşanmaktadır. Buna bağlı olarak il merkezi ve bazı ilçe merkezlerinin nüfusu artarken ildeki kırsal yerleşmelerin nüfusu ise hızla azalmaktadır.

DOĞURGANLIKTA GÖÇTE FAZLA

2007-2022 yılları arasındaki 15 yıllık süreçte Ağrı ilinde kırsal nüfusun artış hızı %-18 olmuştur. Yani 15 yılda ildeki kırsal nüfus yaklaşık beşte bir oranında azalmıştır (Tablo 1).

Toplam doğurganlık hızının ve kaba doğum hızının kırsal yerleşmelerde kentlere göre daha fazla olduğu bilinen bir gerçektir. Peki, neden Ağrı’da 15 yılda kırsal nüfus bu kadar fazla azaldı? Tabi ki bunun başlıca nedeni göçtür.

HAMUR-ELEŞKİRT-DİYADİN’DE NÜFUS ARTMIYOR

15 yıllık süreçte ilde kırsal nüfusun artış hızının en düşük olduğu ilçeler bu değerin %-30 ile %-32 arasında değiştiği Hamur, Eleşkirt ve Diyadin’dir. Diğer bir ifade ile bu 3 ilçede kırsal nüfusun 15 yılda yaklaşık üçte bir oranında azalmıştır. Nitekim Hamur’da 2007’de 18 bin 907 olan kırsal nüfus 2022’de 12 bin 870’e inmiş, aynı süreçte Eleşkirt’te kırsal nüfus 29 bin 673’ten 20 bin 370’e ve Diyadin’de 26 bin 947’den 18 bin 813’e inmiştir (Tablo 1).

15 YILDA BEŞTE BİR AZALDI

Belirtilen dönemde Ağrı merkez ilçeye bağlı kırsal yerleşmeler ile Taşlıçay ve Tutak ilçelerindeki kırsal yerleşmelerde nüfusun artış hızı %-21 civarındaydı. Diğer bir ifade ile adı geçen ilçelerdeki kırsal nüfus 15 yılda beşte bir oranında azalmıştır. Doğubayazıt ilçesinde 2007-2022 arasında kırsal nüfusun artış hızı %-12 civarındadır. Yani Doğubayazıt’ta 15 yılda kırsal nüfus yaklaşık onda bir oranında azalmıştır (Tablo 1).

2007-2022 arasında Ağrı ilinde kırsal nüfus artış hızının artı değer aldığı tek ilçe Patnos olmuştur. Adı geçen ilçede 15 yılda kırsal nüfus %1,5 oranında (Tablo 1) artış göstermiş olup bu artış bölgedeki toplam doğurganlık hızı düşünüldüğünde çok cılız bir artışı ifade etmektedir. Yani aslında 15 yılda Patnos’taki kırsal yerleşmeler de önemli miktarda göç vermiştir.

Tablo 1. 2007-2022 Yılları Arasında Ağrı ilindeki Ağrı Merkez İlçe ve Diğer İlçelerdeki Kırsal Yerleşmlerin Nüfus Değişimi

Kaynak. TÜİK ADNKS verileri/Hesaplama:Yılmaz

2007-2022 yılları arasında Ağrı ilinde il merkezi (Ağrı kenti) ve ilçe merkezlerin nüfus artış hızı oldukça farklı değerler almıştır. Bu süreçte il merkezinde %23,3 olan nüfus artış hızı, Doğubayazıt’ta %15, Diyadin’de %3, Tutak’ta %0 iken geri kalan ilçe merkezlerinde %-11 ile %-15 arasında değişmiştir (Tablo 2).

Kısaca Ağrı kenti ildeki kırsal yerleşmelerin verdiği göçün yöneldiği önemli merkezlerden biri olmuş ve 15 yılda nüfusu yaklaşık dörtte bir oranında artmıştır diyebiliriz. Doğubayazıt’ta da nüfus önemli miktarda artmış olup Diyadin’de daha az artmıştır (Tablo 1).

Hamur, Eleşkirt ve Taşlıçay gibi ilçelerde kırsal nüfusun yanı sıra ilçe merkezindeki nüfusun da son 15 yılda hızla azaldığı çekmektedir. Patnos’ta kırsal nüfus 15 yılda az miktarda artmışken kentsel nüfusun onda bir oranında azaldığı dikkat çekmektedir. Tutak’ta ise kırsal nüfus 15 yılda hızla azlırken ilçe merkezindeki nüfusun hemen hemen değişmediği görülmektedir (Tablo 1).

Tablo 2. 2007-2022 Yılları Arasında Ağrı ilindeki Ağrı, Doğubayazıt, Patnos ve Diyadin kentleri ile diğer ilçe merkezlerindeki Nüfus Değişimi

Kaynak. TÜİK ADNKS verileri/Hesaplama:Yılmaz

Bu çalışmada Türkiye’deki nüfusunun yaklaşık 167’de birini (%0,6’sını) oluşturan Ağrı ilinde son 15 yılda kırsal ve kentsel nüfusun değişimi ele alınmıştır. Ağrı ili özelinde aslında Türkiye’de kırsal yerleşmelerden kaçışın/kopuşun ne kadar hızlı olduğu açıkça görülmektedir. Bu olgunun bir çok ilde yaşandığı bir gerçektir. Dolayısıyla bu durumun illerimiz ve ülkemiz açısından çok önemli sonuçlar doğuracağı bir gerçektir. Türkiye’de kırsal nüfusun azalması bitkisel ve hayvansal üretimi olumsuz etkilemekte ve kendi gıdasını (büyük oranda) hatta daha fazlasını üreten nüfus kitlelerini kentsel tüketici (gıda üretimi açısından) nüfus kitlesine dahil etmektedir. Önümüzdeki yıllarda Türkiye’de gıda arzının daha da azalacağı ve gıda talebinin, dolayısıyla fiyatlarının daha da artacağı kaçınılmaz bir gerçektir. Bu nedenle eğitim, ulaşım, konut konforu, sağlık hizmetleri, tarım toprağı, sosyal çatışmalar gibi konularda bir dizi iticiliğe sahip kırsal yerleşmelerde, nüfusu tutmak için bu koşulları değiştirmek gerekmektedir. Ancak bu şekilde kırsal nüfus kırsal yerleşmelerde kalır ve bitkisel ve hayvansal üretim yapmaya devam eder. Bu konu ülkemiz için kritik bir konudur.

KIRSAL NÜFUSU TUTMAK LAZIM

Peki kırsal nüfusu kırsalda tutmak ve üretim yapmasını sağlamak için ne yapmalı? Bir kere bitkisel ve hayvansal üretime yönelik politikalar gözden geçirilmelidir. Günümüzde uygulanan ziraati ve hayvancılığı desteklemeye yönelik uygulamaların yetersiz kaldığı açıkça ortadadır. Yine kırsal ve tarımsal desteklerin arazi miktarı ve sahipliği bazında değilde bire bir ürün, canlı hayvan ve hayvansal ürün üretim miktarına göre yapılması gerekmektedir. Yani doğudaki bir kentte yada göç ettiği batıdaki kentte oturan aslında 1 gram buğday yada süt üretmeyen fakat geniş toprakları olduğu için her yıl 50-100 bin (bir kısmı daha fazla) Türk lirası tarımsal destek alanlara bu destek verilmemelidir. Buna karşın kırsal yerleşmelerde yaşayan topraksız yada az miktarda toprağa sahip çiftçilere ise hazine arazisinden toprak verilerek yada kirası devlet tarafından karşılanarak işleyebileceği tarım toprak sağlanmalıdır. Ve asıl üretim yapan insanlara bitkisel ve hayvansal üretimi oranında Avrupa Birliğinde yapılan destekleme biçimleri model alınarak destekler sağlanmalıdır. Aksi halde ülkemizde yakın gelecekte bitkisel ve hayvansal üretim yapan nüfus toplam nüfusun %5’i bile olmayacak bu da gıda arzını tehlikeye sokacaktır.

EN FAZLA GÖÇ İSTANBUL'A

Gelelim Ağrı’daki kırsal nüfus nereye gidiyor? sorusunun cevabına. Aslında nereye gidiyordan çok neden gidiyor sorusunun cevabını araştırmak ve bulmak lazım. Ama biz yine de ilk sorunun cevabını da verelim. 2022 yılında Ağrı’da il dışına göç eden 37.673 kişinin 6812’si (%18) İstanbul’a, 2966’sı (%7,5) İzmir’e, 2530’u (%6,7) Ankara’ya, 2117’si (%5,6) Bursa’ya, 1980’i (%5,2) Kocaleli’ye, 1160’ı (%3,1) Van’a, 950’si (%2,5) Tekirdağ’a, 808’i (%2,1) Manisa’ya ve geri kalanı da diğer illere gitmiştir. İle coğrafi olarak çok yakın olan Van dışındaki illerin genellikle batıda sanayinin gelişmiş olduğu iller olması, aslında Ağrı’dan farklı illere yönelen göçlerin nedenlerini ve göç edenlerin amaçlarını yeteri kadar göstermektedir.”

Prof. Dr. Murat Yılmaz Kimdir ?

Erzurum'a Horasan ilçesinde 1979 doğdu. Marmara Üniversitesi niversitesi Eğitim Fakültesi Coğrafya bölümü mezunu. 6 yıl MEB da çalışan Yılmaz 14 yıldır Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesinde çalışmakta. 2014 yılında Dr. 2017 Doçent 2023 te Profesör unvanı Türkiye de kırsal nüfus, kırsal yerleşmeler, turizm coğrafyası ve Türkiye nüfus coğrafyası alanında çok sayıda bildiri, makale, kitap bölümü ve kitabı bulunmaktadır. Son olarak Türkiye Nüfus Coğrafyası ve Türkiye'deki İBBS Düzey-1 Bölgelerinin Nüfus Coğrafyası kitaplarını yayımladı.